تعريف هوش هيجاني

تورندايك در جاي ديگري هم در توضيح هوش اجتماعي چنين مي‌گويد:

«هوش اجتماعي به اين معناست كه بتوانيم انگيزه رفتارهاي خود و ديگران را به خوبي درك كرده و از اين اطلاعات در تعاملات اجتماعي استفاده كنيم.»

همان‌طور كه مي‌بينيد اين تعريف‌ها، به آن‌ چيزي كه امروز به عنوان هوش هيجاني يا هوش عاطفي مي‌شناسيم بسيار نزديك هستند.

دانشمندان معاصر هم نقش تورندايك را در توجه به هوش عاطفي مد نظر قرار داده‌اند.

به عنوان مثال، تراويس برادبري (Travis Bradberry) و جين گريوز (Jean Greeves) كه كتاب هوش هيجاني آن‌ها مطرح و شناخته شده است (The Emotional Intelligence Quick Book)، كتابشان را به تورندايك تقديم كرده‌اند كه «يك قرن پيش اين بينش را داشت كه به جهان بگويد هوش هيجاني (EQ) مهم‌تر از ضريب هوشي (IQ) است.»

بنابراين اشتباه نيست اگر بگوييم تاريخچه هوش هيجاني، بي‌آنكه اسمي از آن در ميان باشد، به اوايل قرن بيستم بازمي‌گردد.
تعريف هوش هيجاني از نگاه سالووي و ماير

نخستين تعريف رسمي هوش هيجاني به همراه مفهوم پردازي و مدل‌سازي قابل اتكا، توسط پيتر سالووي (Peter Salovey) و جان ماير (John Mayer) انجام شد:

تعريف هوش هيجاني سالووي و ماير (منبع: مقاله هوش هيجاني؛ ۱۹۹۰)

توانايي نظارت و پايش احساسات و هيجانات خود و ديگران، تفكيك و تشخيص آن‌ها، و استفاده از اين اطلاعات به عنوان راهنماي تفكر و رفتار.

تعريف هوش هيجاني از نگاه دانيل گلمن

آن‌چه معمولاً ما به عنوان تعريف هوش هيجاني مي‌شنويم و مي‌خوانيم، تعريف دانيل گلمن است.

گلمن در نخستين تعريف خود از هوش هيجاني (در سال ۱۹۹۵)، تقريباً هر چيز خوبي را كه مي‌شناخت زير چتر هوش هيجاني قرار داد:

تعريف هوش هيجاني دانيل گلمن

هوش هيجاني شامل توانايي‌هايي مثل انگيزه دادن به خود، پشتكار در شرايط دشواري و سرخوردگي، كنترل رفتارهاي تكانشي، به تأخير انداختن خواسته‌ها، تنظيم هيجانات، جلوگيري از غلبه‌ي استرس بر قدرت فكر كردن، همدلي با ديگران و اميدواري است.

برخي منتقدين در نقد نخستين تعريف گلمن از هوش هيجاني گفته‌اند كه او تقريباً همه‌ي دغدغه‌هاي روانشناسي شخصيت و نيز توصيه‌هاي اخلاق مسيحي را يك‌جا تحت عنوان هوش هيجاني مطرح كرد (منبع).

البته گلمن به تدريج تعريف خود را كمي شفاف‌تر و مختصرتر كرد:

دنيل گلمن و تعريف هوش هيجاني به زبان ساده و مختصر

هوش هيجاني مجموعه توانايي‌هايي است كه به ما كمك مي‌كنند هيجانات را در خود و ديگران، تشخيص داده و تنظيم كنيم.

در نهايت، تعريفي كه گلمن در سال ۲۰۱۷ در كتاب Everyday Emotional Intelligence مطرح مي‌كند چنين است:

جديدترين تعريف هوش هيجاني دانيل گلمن